Тӯли ду даҳсолаи охир рушди технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ бо суръати хеле баланд ба амал омада истодааст. Аз як ҷониб чунин тамоюлот барои ҳалли як қатор масъалаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ имконият фароҳам оварда бошад, аз ҷониби дигар дар фазои иттилоотии ҷомеа хавфу хатари гуногунро ба вуҷуд овардааст. Чи гунае ки  маълум аст, ҳар як дастоварди инсоният метавонад ҳам ба фоидаи инсон ва ҳам бар зарари вай истифода бурда шавад. Чунин воқеиятро дар мисоли шабакаи интернет ва бахусус шабакаҳои иҷтимоии интернетӣ ба осонӣ мушоҳида намудан мумкин аст. Албатта, шабакаҳои иҷтимоӣ барои таъмин намудани иртиботи одамон, иттилоотонии ҷомеа, пешбурди сиёсати иттилоотӣ ва қонеъ намудани талаботи иттилоотии қишрҳои гуногуни ҷомеа хизмат менамоянд. Дар ҳар як ҷомеа иқтидори иттилоотии шабакаҳои иҷтимоиро метавон ба манфиати сиёсати иттилоотии давлат истифода бурд. Мутаассифона, дар баробари ин шабакаҳои мазкурро як қатор неруҳои тахрибкор барои амалӣ намудани мақсадҳои ғаразноки хеш низ истифода менамоянд. Дар шароити имрӯза дар фазои маҷозии интернет, бахусус дар шабакаҳои иҷтимоӣ пешбурди ҷангҳои иттилоотӣ, тарғибу ташвиқи ғояҳои ифротгароӣ, тундгароӣ ва террористӣ, паҳн намудани иттилооти бардурӯғ, иғвоангезӣ ва таъсиррасонии психологӣ ба афкори ҷамъиятӣ хеле зиёд гардидаанд. Чунин фаъолнокии иттилоотиро дар рафтору амали экстремистон ва террористон бештар мушоҳида намудан мумкин аст. Ба ибораи дигар, айни замон созмонҳои экстремистию террористӣ имкониятҳои иттилоотии шабакаҳои иҷтимоиро барои тарғибу ташвиқи ғояҳои радикалистии худ ба таври васеъ истифода намуда истодаанд. Мутаассифона, дар натиҷаи тавсеаи миқёси чунин тарғибот як зумра ҷавонони ноогоҳ фирефтаи андешаҳои муғризонаи чунин созмонҳо гардида, ба доми онҳо меафтанд ва дар сафи экстремистону терроритон қарор мегиранд.

Дар фазои иттилоотии Ҷумҳурии Тоҷикистон низ тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ тарғибу ташвиқ намудани ғояҳои ифротгароӣ ва тундгароӣ хеле зиёд ба назар мерасад. Бо назардошти чунин вазъ ҳанӯз соли 2003 Консепсияи амнияти иттилоотии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардида буд. Дар мамлакат бо бештар шудани таҳдиду хатари тундгароӣ ва ифротгароӣ бори якум барои солҳои 2016-2020 ва бори дуюм барои солҳои 2021-2025 Стратегияи муқовимат ба экстремизм ва терроризм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардидаанд. Дар стратегияҳои мазкур ба таҳдиду хатарҳои фазои иттилоотии ҷомеа таваҷҷуҳи махсус зоҳир гардидааст. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ироаи Паёми солонаи худ 26 январи соли 2021 ба ин масъала таваҷҷуҳ намуда, қайд карда буданд, ки «пайравони созмонҳои террористиву экстремистӣ барои ноором сохтани вазъият дар ҷомеа ва тафриқаандозиву барангехтани низоъҳои диниву мазҳабӣ кӯшиш карда, барои гумроҳ сохтани сокинони мамлакат, бахусус, ҷавонон ва ба созмонҳои манъшуда ҷалб намудани онҳо аз шабакаҳои интернетӣ васеъ истифода мебаранд».

Мушоҳидаҳо низ нишон медиҳанд, ки ду даҳсолаи охир тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ дар кишварҳои гуногуни олам инқилобҳои ранга ва бетартибиҳои сиёсӣ ташкил намудаанд. Воқеаҳои кишварҳои Шарқи Наздик ва бетартибиҳои сиёсии давлатњои пасошўравї мисоли равшани ин гуфтаҳо мебошанд. Дар шароите, ки шабакаҳои иҷтимоӣ ва технологияҳои иттилоотӣ василаи амалӣ гардонидани манфиатҳои геополитикӣ ва унсури таркибии сиёсати дугона интихоб мегардад, хавфу хатари он ба суботи сиёсии ҷомеа бештар мешавад. Дар солҳои истиқлолият бори аввал нест, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон бо таҳдиду хатари экстремизм ва терроризм рӯ ба рӯ шудааст. Чунин зуҳуроти номатлубро ҳанӯз дар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ, аниқтараш дар солҳои ҷанги шаҳрвандӣ мушоҳида намудан мумкин буд. Айни замон бошад ба Ҷумҳурии Тоҷикистон терроризми иттилоотӣ ва ҷангҳои иттилоотию идеологие, ки тавассути шабакаҳои иҷтимоии интернетӣ сурат мегиранд, ба таври воқеӣ таҳдид менамоянд.

Дар чунин шароити ҳассос омӯзгорону зиёиён ва ҳар як фарди некбини љомеаро зарур аст, ки хавфу хатари зуҳуроти эктремизм ва терроризмро ба донишҷӯён ва ҷавонон фаҳмонанд. Аз ҳама муҳим мақсадҳои ғаразноки созмонҳои ифротгароиро барои ҷавонон ошкор созанд, то ки таъсири манфии онҳо то андозае коҳиш дода шавад. Ҷавонони кишвар бояд сунъӣ будани инқилобҳои ранга, ҳадафмандона ташкил гардидани бетартибиҳои сиёсӣ, сиёсати дугона, маблағгузорӣ ва дастгирӣ ёфтани терроризм аз ҷониби баъзе давлатҳо ва аз ҳама муҳим омили бесуботкунанда будани онҳоро бояд дарк намоянд. Дар ин самт олимону донишмандон метавонанд нақши босазое дошта бошанд.

Бо назардошти тамоюлоти афзояндаи ин гуна таҳдиду хатарҳо дар оянда низ корҳои таълимию тарбиявӣ дар байни ҷавонон бояд тақвият дода шаванд. Зеро яке аз роҳҳои пешгирӣ намудани гаравидани ҷавонон ба созмонҳои экстремистию террористӣ ин баланд бардоштани маърифати иттилоотии онҳо, беҳтар намудани савияи дониши донишҷӯён ва ба илмомӯзию эҷодкорӣ сафарбар кардани онҳо мебошад. Чунин амал имкон медиҳад, ки мо – омӯзгорон дар таъмини амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳми худро гузорем ва дар татбиқи сиёсати пешгирифтаи давлату ҳукумат то андозае мусоидат намоем.

Қобилҷон ХУШВАХТЗОДА,

доктори илмҳои иқтисодӣ,

профессор